[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Stąd w metodykach nauczania szybkiego czytania wiele uwagi poświęca się ćwiczeniom kształtującym ten
nowy rytm czytania wyrażający się 2-4 przystankami na linii wiersza. Ale równocześnie pojawiły się poglądy
odmienne, według których schematy rytmicznych ruchów oczu są nie tylko bezużyteczne, lecz nawet
szkodliwe.
My uznajemy rytmiczność ruchów oczu jako pożądaną cechę szybkiego czytania, jednakże z zastrzeżeniem, że
nie powinien to być wymóg bezwzględny, gdyż prowadzić to może do spadku elastyczności i umiejętności
24
przystosowywania czytania do rodzaju tekstu. Będzie o tym mowa dalej, w artykule poświęconym taktyce
czytania.
Przejdzmy jednak do zaprezentowania wzorów ćwiczeń kształtujących określony rytm czytania. Zaczerpnięto je
(za K. Wassus) z francuskiego podręcznika szybkiego czytania F. Richaudeau, a istota ich polega na czytaniu
tekstu w oddzielnych grupach słów, z których każdą trzeba przeczytać jednym rzutem oka. Stopniowo zbliżają
się one do siebie, by utworzyć normalną, jednolitą kolumnę tekstu, którą czyta się zachowując przyjęty z
początku rytm. Rytmiczność tę uda się podtrzymywać, gdy będziemy zwracać uwagę na znaczeniowy aspekt
tekstu, eliminując równocześnie (patrz ćwiczenie na tłumienie fonetyzacji) dzwiękową warstwę czytanego
materiału, która - jak pamiętamy - dostosowuje wzrok do szybkości wypowiadanych wyrazów, łamiąc tym
samym cały rytm czytania.
wiczenia można rozpocząć od przyzwyczajenia oka do objęcia dwoma szybkimi rzutami wszystkiego, co
zawiera stosunkowo krótka linia tekstu (około 35 znaków). Służą temu tzw. ćwiczenia "Y".
Wzór ćwiczenia wyrabiającego dwudzielny rytm czytania
Kiedy pierwszym i podstawowym zródłem
informacji o świecie ludzkim
była książka, wówczas obraz
dzielił z nią pewne podstawowe
jej właściwości. Podobnie jak książka
był przedmiotem, który ma coś
do powiedzenia od siebie.
Wokół malarstwa, podobnie jak wokół
literatury, toczyła się nieustająca
walka o gusty, która była pierwszą
linią walki o treść i kształt informacji
społecznie ważnej. Człowiek współczesny
nie szuka już pierwszej informacji
ani w książce, ani w obrazie.
Szuka jej - i znajduje -
w sali kinowej, przy radiu i TV,
na ulicy, w gazecie i na plakacie".
Do rytmicznego czytania wierszy dłuższych - na przykład sześćdziesięcioznakowych -przygotowują
systematyczne ćwiczenia polegające na lekturze tekstu potrójnie rozczłonkowanego.
Wzór ćwiczenia kształtującego trójdzielny rytm czytania
Informacja taka nie jest informacjÄ…
zindywidualizowaną ani od strony twórcy, który
staje się z reguły współtwórcą - redaktorem,
reżyserem, wykonawcą, ani od strony odbiorcy, którego
możliwości wyboru są skutecznie ograniczone
przez cały system organizacyjny i techniczny
informowania... Dawny artysta staje siÄ™
organizatorem. przestrzennych form życia
i inżynierem nie tyle dusz ludzkich,
co nowoczesnych technik informacyjnych. To
właśnie ten program zapewnia mu mocną pozycję
w złożonym organizmie współczesności. To on
daje dziś nowemu plastykowi profesjonaliście
25
dyplom magistra, żeby wśród magistrów socjologii,
psychometrii, chemii tworzyw sztucznych i barwników,
inżynierii i matematyki, z którymi przyjdzie mu
współpracować, nie czuł się gorzej uzbrojony".
Czytelników pragnących poszerzyć zestaw ćwiczeń powyższego typu odsyłam do cytowanej już kilkakrotnie
książki J. Chylińskiej Szybkie czytanie, s. 133-139.
Podkreślmy jeszcze na zakończenie, że poszerzenie pola widzenia i właściwe posługiwanie się tą umiejętnością
wymaga długich i systematycznych ćwiczeń. Zaproponowane wzory powinny jednak pomóc w osiągnięciu
celu.
W następnym numerze: jak walczyć z regresją w czytaniu, czyli nawykiem cofania wzroku.
Kurs szybkiego czytania (5)
Regresja
Kolejnym błędem tradycyjnego czytania - po omówionych już w poprzednich odcinkach: fonetyzacji i małym
polu widzenia - jest regresja. Rozumie siÄ™ przez niÄ… wsteczne ruchy oczu lub wsteczne fiksacje (przerwy
regresyjne) następujące po pierwszej fiksacji na początku wiersza drukowanego tekstu. Ta ostatnia uwaga
wyjaśniająca jest istotna, oko bowiem wykonuje także ruchy zwrotne, przy przejściu z jednego wiersza do
drugiego, które oczywiście nie są regresją w tym znaczeniu.
26
Ruchy wsteczne stanowią jednakże nieodłączny element procesu tradycyjnego czytania, w szczególności
czytania analitycznego. Ich występowanie jest więc niejako uzasadnione, a nawet nieodzowne, przy pewnych
rodzajach lektury i rzadko komu udaje się je całkowicie wyeliminować. Badania wykazały, że nawet osoby
czytające biegle wykonywały przeciętnie około 0,7% ruchów wstecznych w jednym wierszu. Zatem każdy
czytelnik dokonuje ruchów oczu wstecz. Nam jednak chodzi o to, by ucząc się techniki szybkiego czytania
wykonywać ich jak najmniej, gdyż traci się przez nie wiele czasu, co w efekcie hamuje tempo czytania.
W wyniku analizy ruchów oczu ustalono, że regresja pojawia się w pięciu układach:
1. Jako wyraz przystosowania wzroku do poczÄ…tku nowego wiersza.
2. Jako ruchy korygujące, gdy przekroczony został zakres pola widzenia (objęto zbyt wiele znaków).
3. Ruchy wsteczne w celu weryfikacji (powtórne czytanie fragmentów tekstu) by przypomnieć sobie ich
treść.
4. Ruchy wsteczne w celu analizy wyrażenia, którego znaczenie jest niejasne.
5. Ruchy wsteczne w celu ponownego przeczytania całego wiersza, gdy struktura kontekstu wydaje się
niezrozumiała.
Ruchy wsteczne opisane w punktach 1-2 sÄ… mimowolne i nie podlegajÄ… kontroli czytelnika. ZdarzajÄ… siÄ™ one na
początku wiersza i głównym ich celem jest skorygowanie niedokładności percepcji. Pozostałe ruchy wsteczne
(pkt. 3-5) zachodzą wewnątrz wiersza, szczególnie wówczas, gdy czytelnik trafia na mylnie zastosowany
wyraz, niewłaściwy szyk wyrazów w zdaniu, błędnie użyte znaki interpunkcyjne itp. - krótko mówiąc, gdy ma
trudności interpretacyjne spowodowane niemożnością rozpoznania znaczenia słowa lub powiązania tego
znaczenia z kontekstem. W tym wypadku powrotny ruch oczu do już przeczytanego tekstu jest świadomy i
celowy.
U osób wolno czytających regresja jest bardzo częstym zjawiskiem - wykonują one 10-15 powrotów w
niewielkim tekście zawierającym do 100 słów. Wielu czytelników tłumaczy to chęcią lepszego przyswojenia
treści. Tymczasem praktyka wykazała, że wcale nie ułatwia to przyswojenia tekstu, gdyż na skutek regresji
burzy się rytm i tempo czytania, a myśl czytelnika po prostu się rwie.
Regresja pojawia się najczęściej jako następstwo roztargnienia czy też niedostatecznej koncentracji uwagi.
Przyczyny tych zjawisk upatruje się w tym, że przy tradycyjnej technice czytania mózg człowieka nie jest w
[ Pobierz całość w formacie PDF ]