[ Pobierz całość w formacie PDF ]
rezultatu, powód miał możliwość dochodzenia swych praw przy użyciu siły, zazwyczaj w
formie zasadzki.87
Analogiczne rozwiązania przyjęło zamieszkujące Zachodnią Nową Gwineę plemię
Kapauku. Podstawami jego systemu prawnego było poszanowanie indywidualizmu i prawa
własności. System sądowniczy zorganizowany był wokół orzeczeń dobrowolnie uznawanych
autorytetów, wybieranych przez każdą osobę na podstawie ich przymiotów osobistych, jak
również rozsądku i gospodarności. Arbitrami zostawali zazwyczaj ludzie majętni, będący
skłonni do pomocy innym. W zamian za wsparcie prawne i finansowe podlegający im
podopieczni zobowiązani byli do wykonywania zleconych przez nich zadań. Można rzecz, iż
arbitrzy przypominali dobrowolnie wybieranych mecenasów, zapewniających ochronę
prawną i wsparcie pieniężne.88
Bardziej współczesnymi przykładami funkcjonowania prywatnej sprawiedliwości są
powstające w latach 1830-1900 w USA na tzw. Dzikim Zachodzie niepaństwowe organizacje
i spółki zajmujące się walką z przestępczością i ochroną prawną, których badaniem zajęli się
Terry Anderson i P.J.Hill.89 Zauważają oni, iż przestępczość obejmująca teren tzw. Dzikiego
Zachodu w okresie istnienia prywatnych podmiotów oferujących usługi ochronne była niższa
niż na obszarach podległych państwowemu monopolowi w tym zakresie. Często istnienie
takich podmiotów było wynikiem niewydolności działających już rządowych instytucji.
Jednym z przykładów takich agencji są stowarzyszenia ziemskie (land clubs) zakładane przez
osadników obejmujących we władanie ziemie przed tym, nim stały się one przedmiotem
państwowej parcelacji, którzy to nie posiadali do tego czasu legalnej możliwości ochrony
swych tytułów prawnych. Stowarzyszenia te posiadały własny katalog praw, organy
arbitrażowe i egzekucyjne, określoną procedurę rozwiązywania sporów i dochodzenia
roszczeń. Preferowały one pokojowe formy rozwiązywania konfliktów, co znalazło wyraz w
katalogu kar bazującym przede wszystkim na grzywnach oraz w instytucji społecznego i
87
Idem, Enforcment of Private Property Rights in Primitive Societies& , s. 13-16.
88
Ibidem, s. 16-20.
89
T.L.Anderson, P.J.Hill, An American Experiment in Anarchio-Capitalism: The Not So Wild, Wild West [w:]
Journal of Libertarian Studies, Vol. 3, No. 1, s. 9-29 dostępne także na
http://mises.org/journals/jls/3_1/3_1_2.pdf (stan na 25.III 2011).
29
gospodarczego ostracyzmu względem osób łamiących postanowienia wyroku. Głównym
zadaniem stowarzyszeń była więc ochrona własnych członków przed wzajemną agresją oraz
atakiem z zewnątrz.90 Na tym polu działały również związki hodowców bydła (cattlemens
associations) chroniące swych członków i wyposażone w organy działające według
określonej procedury. Charakterystycznym dla nich było oparcie egzekucji postanowień
organów rozjemczych na działaniu zawodowych detektywów wyposażonych w prawo użycia
siły niezbędnej do ochrony własności zleceniodawcy, na którego korzyść zostało owo
postanowienie wydane.91 Należy również wspomnieć o grupach górniczych (mining camps)
tworzonych celem zorganizowania cywilnego porządku prawnego mającego służyć
rozwiązywaniu sporów między ich członkami na kolonizowanych obszarach. Każda z grup
przed podjęciem akcji wydobywczej ustalała zasady swego finansowania i funkcjonowania
oraz metody rozwiązywania konfliktów wewnątrz każdej z nich. Wszelkie normy lub
procedury były uchwalane przez zgromadzenie wszystkich członków poszczególnej grupy
górniczej. Spory prawne rozwiązywały sądy górnicze na czele z wybranym arbitrem i ławą
przysięgłych. Od jego wyroków przysługiwało stronie odwołanie do zgromadzenia grupy.
Organizacje górnicze cieszące się autonomią prawną często zakazywały swym członkom
korzystania usług z zatwierdzonych przez państwo zawodowych prawników. W sytuacji
niezadowolenia istotnej liczby członków z polityki grupy górniczej dopuszczalna była ich
secesja i podział na mniejsze jednostki terytorialne.92 Na koniec trzeba nadmienić o
stowarzyszeniach karawan (wagon trains), w które organizowali się osadnicy podróżujący na
zachód USA. Jak wszystkie z powyższych organizacji one również posiadały regulacje
mające chronić prawa swych członków, a co istotniejsze, w niektórych wypadkach uchwalały
quasi-konstytucje. Dowolne stowarzyszenie było reprezentowane przez wybranych
urzędników i przedstawicieli, których głównym zadaniem było zapewnienie realizacji
obowiązującego w nich prawa. Urzędnicy ci posiadali także kompetencję do wykluczenia ze
stowarzyszenia niesubordynowanych jednostek, a w przypadku ich dużej liczby nawet do
jego rozwiązania. Każda organizacja podróżników ustanawiała dokładne normy precyzujące
nakazy i zakazy względem wspólnoty lub jednostki oraz powoływała do życia kolegialny
organ sądowy złożony z prywatnych arbitrów. Wewnątrz stowarzyszenia mogły również
90
Ibidem, s. 15-16.
91
Ibidem, s. 16-18.
92
Ibidem, s. 18-21.
30
powstać prywatne firmy świadczące usługi ochroniarskie, a nawet podmioty zajmujące się
wytworzeniem niezbędnych do funkcjonowania dóbr.93
Przywołane tu przykłady stanowią dowód na to, iż wymiar sprawiedliwości oraz ochrona
osób i ich mienia przed agresją mogą być skutecznie dostarczone przez podmioty prywatne, w
oderwaniu od struktur władzy zwierzchniej. Tym samym spontanicznie tworzenie się prawa i
bezpaństwowego systemu ochrony nie jest tylko i wyłącznie mrzonką.94
2. Instytucje użyteczności publicznej i środowisko naturalne
2.1. Szlaki komunikacyjne
Konsekwencją powołania do życia wolnego społeczeństwa będzie zniesienie instytucji
państwa, a co za tym idzie eliminacja własności publicznej i jej prywatyzacja. Przedmiotem
własności prywatnej staną się zatem nie tylko nieruchomości mieszkalne lub komercyjne, ale
także szlaki do nich prowadzące, czyli drogi i ulice.95
Stan ten zaowocuje bogactwem miejscowych zwyczajów i większą różnorodnością
pomiędzy poszczególnymi dzielnicami. Gama stopnia kontroli wstępu na daną ulicę
oscylowałaby między koniecznością wcześniejszego zaanonsowania wizyty na określonym
[ Pobierz całość w formacie PDF ]